Tập san VỮNG TIẾN: Ai là người Việt Nam đầu tiên “chơi” Hướng đạo?

BBT. Đây là một tài liệu quí do Trưởng Trần Minh Hữu sưu tầm và biên khảo. Trưởng Hữu đã đồng ý cho tập san VT phổ biến để quí Trưởng thẩm tường.

Đã được 85 năm kể từ khi Đoàn Lê Lợi và Đoàn Vạn Kiếp, là những đơn vị Hướng đạo Việt Nam đầu tiên được thành lập; Đoàn Lê Lợi vào tháng 9 năm 1930 bởi Trần Văn Khắc và Đoàn Vạn Kiếp vào tháng 10 năm 1930 bởi Hoàng Đạo Thúy. Hai trưởng Trần Văn Khắc và Hoàng Đạo Thúy đã được công nhận là những người sáng lập Hướng đạo Việt Nam, dựa theo Hướng đạo Pháp - le Bureau Inter-Fédéral du scoutisme (BIF), được thành lập năm 1923, có các hội viên: Les Eclaireurs de France (EdF), Les Eclaireurs Unionistes (EUF) và Scouts de France (SdF), mà sau này được thay thế bằng Scoutisme Français. Một liên hội, Scoutisme Français, đã ra đời tháng 9 năm 1940, hội viên gồm có : Les Eclaireurs de France (EdF), Les Eclaireurs Unionistes de France (EUF), Scouts de France (SdF), Les Eclaireurs Israel de France (EIF), Les Guides de France (GdF), và La Fédération Française des Eclaireuses (FFE).

Ở Việt Nam, các đơn vị Hướng đạo Pháp, lúc đầu chỉ dành riêng cho người Pháp, xuất hiện ở các trường học hay xứ đạo ở Việt Nam vào năm 1925; sau đó đã có một số người Việt tham gia các đoàn đó. Tuy vậy, tài liệu cũ chỉ đề cập đến Vũ Ngọc Tân là một thành viên của một đơn vị Hướng đạo Pháp. Dựa trên những dữ kiện đã có, Tân có thể đã là người Việt đầu tiên, được biết đến, đã tham gia hướng đạo vào năm 1929.

Tuy nhiên, có những tài liệu khác đề cập một người khác, có thể đã là Hướng đạo sinh trước cả Tân nữa. André Lefèvre (Vieux Castor), Ủy viên cấp Quốc gia của Eclaireurs de France (EdF), đã đến Đông Dương năm 1935, để tham quan và đánh giá Phong trào Hướng đạo ở 5 khu vực khác nhau – Bắc kỳ, Trung kỳ, Nam kỳ, Cao miên và Lào, sau đó tường trình lại cho EdF. Trong bản báo cáo, André Lefèvre nói về các đơn vị đã đăng ký với EdF:

"Năm 1934, EdF chỉ có một đơn vị ở Hà Nội trong toàn cõi Đông Dương, đến cuối năm 1935, họ đã có 54 đơn vị; năm 1939 có 111 đơn vị (56 ở Bắc kỳ, 10 ở Trung kỳ, hai nhóm ở Sài Gòn và 29 đơn vị trong phần còn lại của Nam kỳ".

Cũng trong bản báo cáo, ông ta đã nói về cuộc gặp mặt với Vua Bảo Đại, và nhắc lại việc Vua đã học tại trường tư thục CHB (Cours Hattemer Biais) (ở Paris, Pháp) và tham gia hướng đạo:

"Trong suốt thời gian lưu trú ở Huế, tôi được vinh dự triều kiến Vua Bảo Đại, trong cung điện tráng lệ, và nhắc lại thời gian khi Hoàng đế tương lai của Việt Nam, tạm trú tại Paris, tham gia hướng đạo của CHB"

Năm 1918, Bộ trưởng Bộ Công Huấn của Pháp khuyến khích Phong trào Hướng đạo nên được áp dụng trong các trường học ở Pháp.

Vua Bảo Đại sinh ngày 22 tháng 10 năm 1913 tại Việt Nam, nhưng tuổi thơ ấu sống ở Việt Nam rất ngắn; ông đi học ở Pháp khi mới 9 tuổi. Ông từ Pháp về tháng 9 năm 1932 và được đăng quang ở tuổi 19. Như vậy, ông đã xong chương trình tiểu học và trung học của mình tại một trường tư nhân CHB nổi tiếng ở Paris - Cours Hattemer Biais. Trên trang mạng kỷ yếu của trường, có hình của Vua Bảo-Đại , là một trong số những cựu học sinh nổi tiếng của nhà trường.

Theo tư liệu nghiên cứu của Joseph-Henri Cardona, thì CHB là một đơn vị hướng đạo của Eclaireurs de France. Huy hiệu, như đã thấy ở trên, đã được phát hiện vào năm 2014. Vậy lời tường trình của André Lefèvre đã được khẳng định là có đơn vị hướng đạo này.

Với những dữ kiện nêu ra, ta có thể suy luận rằng Vua Bảo Đại có thể đã tham gia Hướng đạo thuộc EdF sớm nhất là vào năm 1922, bảy năm trước đó hơn Vũ Ngọc Tân.

Năm 1934, vua Bảo Đại đã đến thăm Đoàn Gia Long, trưởng đoàn là Cao Minh Phú. Hình trên đây cho thấy Trần Bá Vỵ, (được nhận diện với bộ râu dài), Hội Trưởng của Hội Hướng đạo Trung kỳ, đang tiếp kiến Vua Bảo Đại.

Ngày 2 tháng 4 năm 1934 Vua Bảo Đại được trao tặng tưởng lục Hội Viên Danh Dự của Hội Hướng đạo Trung kỳ.

Vua Bảo Đại cũng cho thấy sự lưu tâm của mình thông qua sự hỗ trợ của ông cho Hướng đạo. Khi Raymond Schlemmer hỏi xin Vua một trại trường huấn luyện cho Hội Hướng đạo Đông Dương mới được thành lập (F.I.A.S), ngay lập tức nhà Vua đã ban tặng một khu đất rộng, một phần của dãy núi Bạch Mã ở gần Huế, và cho 3.000 đồng để giúp xây dựng trại trường huấn luyện.

Courtesy of J-H. Cardona

Năm 1941, tại Quảng Tế, Vua đã tới thăm trại họp bạn với cả 3.000 Hướng đạo sinh. Trong ảnh, Vua đứng ở giữa; bên trái là Trợ tá Ủy viên Thường trực Raoul Serène và bên phải là Ủy viên Thường trực André Consigny.

Khó mà khẳng định Vua Bảo Đại thực sự là người Việt nam đầu tiên gia nhập Hướng đạo. Tuy nhiên, với những dẫn chứng đã trình bày, với xác suất rất cao để xác nhận Vua đã tham gia Hướng đạo lúc còn trẻ ở Pháp, và do đó chắc chắn là người Việt Nam đầu tiên “chơi” Hướng đạo.