TRÒ CHƠI TRONG PHONG TRÀO HƯỚNG ĐẠO

 

Nguyễn Đức Là

     Theo như được hiểu, nghĩa của từ Trò chơi: Trò chơi là một hình thức có cấu trúc của việc chơi đùa, thường thực hiện nhằm mục đích giải trí hay vui vẻ và đôi khi sử dụng như một công cụ giáo dục. Trong Hướng đạo trò chơi là nhằm mục đích như vậy. Phải vui và đem lại lợi ích thiết thực là giáo dục. Nói đến Hướng đạo ai cũng nghĩ đến những trò chơi. Vì sao vậy?

 Vì Phong trào Hướng đạo do Baden  Powell (BIPI) khởi xướng là dành cho thanh thiếu niên (Boy scouts), mà tuổi thanh thiếu niên là năng động, hoạt náo, thích chinh phục qua các trò chơi, là hình thức thể hiện năng lực của bản thân cho mọi người, một nhu cầu của tuổi thiếu niên. Do vậy muốn thu hút các em các Trưởng phải bày ra những trò chơi thật phong phú và hấp dẫn (có trò dân gian để giữ gìn truyền thống dân tộc và trò chơi hiện đại để hội nhập cùng thế giới), các Trưởng phải bỏ công nghiên cứu, chọn trò chơi nào cho phù hợp với lứa tuổi, giới tính, sở thích, khung cảnh, hoàn cảnh và ngoài việc rèn luyện thân thể, trí tuệ còn đem lại lợi ích tối quan trọng là giáo dục tính cách của các em.

 Vì thế BIPI gọi “Hướng đạo là trò chơi của trẻ em nhưng là công cuộc của  người lớn”.

Trong Hướng đạo  BIPI luôn nhắc nhở “Chơi phải đúng cách”, có nghĩa là các Trưởng phải phổ biến rõ ràng luật chơi cho người chơi, nhắc nhở người chơi phải chơi tự giác, không dùng mánh khóe để gian lận, vì tính trung thực và trọng danh dự là đức tính cốt lõi của mỗi HĐS.

Mỗi buổi sinh hoạt cần phải có ít nhất một trò chơi để tạo không khí vui tươi và thu hút đoàn sinh. Đây là việc cần thực hiện để vận động, giải trí, giải tỏa sự căng thẳng, mệt mỏi sau những bài lý thuyết và chuyên môn Hướng đạo. Qua thực tế sinh hoạt chúng ta thấy phần trò chơi trong mỗi buổi sinh hoạt là phần sôi động, sinh khí nhất.

     Mục đích của Trò chơi là để giúp các em rèn luyện thể lực, sự khéo léo, sự nhanh nhẹn và can đảm, tinh thần tập thể. Làm thế nào đó để thực hiện phương châm HỌC MÀ CHƠI, CHƠI MÀ HỌC. Lấy trò chơi làm phương thức, phương tiện giáo dục các em. Qua đó giáo dục các em tính trung thực, tinh thần đồng đội, sự quyết tâm để đạt được mục đích gì mà mình đã đề ra (chơi hết mình, thắng không kiêu, bại không nản, rút ra bài học, thất bại là mẹ thành công..)

Trò chơi đem lại những gì:

 -  Sự phát triển cơ thể,

 -  Sự tinh tế về các giác quan: thị giác, thính giác, vi giác, khứu giác, xúc giác và cảm xúc.

 -  Sự phát triển về trí tuệ, biết quan sát, suy nghĩ, phân tích, tổng hợp và suy luận.

 -  Hình thành nhân cách, ý chí, tôn trọng luật lệ một cách tự giác.

-   Có tinh thần đồng đội, biết tương trợ và liên đới.

Đó cũng là những yêu cầu nằm trong những Nguyên lý Hướng đạo (hoàn thiện bản thân và vì tha nhân).

Trò chơi được phân biệt theo nhiều hình thức :

-Trò chơi dân gian là những trò chơi truyền thống của dân tộc (ai cũng chơi được, có từ lâu đời, phải vận động như: kéo co, nhảy bao bố, kiệu người bằng tay hay những vật dụng thông thường, chạy nhảy, nhảy sạp của đồng bào Tây Bắc… về trí óc như trò chơi nhớ tên những người bạn mới quen, trò chơi  “kim” trong Hướng đạo …)

-Trò chơi hiện đại là những trò chơi mới xuất hiện trong thời đại mới 4.0 (sử dụng công nghệ thông tin, qui mô rộng… như game show, trò chơi trên máy tính, điện thoại…).

- Trò chơi cho từng cá nhân:  Là dịp để cho từng người thể hiện năng lực, năng khiếu của bản thân, mục đích để rèn tính tự lực, khả năng ứng xử một cách độc lập.

-  Trò chơi cho tập thể: cho từng nhóm nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp, phải có sự phân công cho từng người nhưng phải đáp ứng yêu cầu chung của nhóm và  đạt mục đích cho cả nhóm theo hình thức “Team building” (tinh thần đồng đội) rất phổ biến hiện nay và điều đó cũng thích hợp theo Phương pháp Hàng đội Tự trị của Hướng đạo… (Giúp các em học được cách làm việc nhóm, tinh thần đoàn kết, biết chia sẻ khó khăn và thành tích cùng nhau).

- Trò chơi Kim là trò chơi đơn giản, nhằm luyện trí nhớ. Cách chơi là chọn mấy chục vật dụng hiện có rồi bày ra cho mọi người cùng mục sở thị, xong bọc kỹ lại không cho ai thấy nữa, trong khoảng thời gian 5 phút người chơi phải nộp bản kê của mình xem nhớ và kê ra được bao nhiêu vật….

-Trò chơi lớn trong các kỳ trại. Yêu cầu không gian rộng  để tổ chức một chuỗi các trạm , mỗi trạm là một thử thách người chơi phải vượt qua (về chuyên môn như nhận một bản tin morse, Semaphore, Mật thư, các gút, hoặc thể hiện một tiết mục văn nghệ v..v.). Nếu thực hiện chậm sẽ bị tụt hậu nên tính tranh đua rất sôi nổi, quyết liệt, đôi khi phải giữ bí mật về thông tin, không để cho đội bạn biết. Coi đó như là “bí mật quân sự” để đảm bảo thắng lợi cho đội nhà (Ở đây không gọi là ích kỷ).Trò chơi lớn trong các kỳ trại có quy mô và thời gian dài ngày nên lấy  hình tượng, ý nghĩa của những sự kiện lịch sử của dân tộc để nhắc nhở các em yêu lịch sử nước nhà, yêu tổ quốc VN như:

- “Cờ lau tập trận”, của Đinh Bộ Lĩnh, sau đó là người dẹp loạn 12 sứ quân, người mở ra triều đại độc lập cho  nước Đại Cồ Việt (Việt Nam ngày nay) lên ngôi hoàng đế lấy tước hiệu Đinh Tiên Hoàng ( Nhà Đinh là Vua đầu tiên ).

- Hay Cuộc chuyển quân thần tốc (đi liên tục ngày đêm không ngừng nghỉ, hai người thay phiên khiêng võng một người, hay bếp ăn di động trên đường tiến quân ) của ba anh em nhà Tây Sơn do Nguyễn Huệ (Vua Quang Trung) thống lĩnh, từ Nam ra Bắc để đánh tan quân Mãn Thanh (do Tôn Sĩ Nghị chỉ huy kéo sang biên giới, tràn 

vào lãnh thổ Đại Viêt, nước ta lúc bấy giờ), làm nên chiến thắng Ngọc Hồi, Đống Đa lịch sử, lập ra triều đại mới của nước ta, buộc Nhà Thanh phải chính thức công nhận.

-Đối với tuổi Kha là tuổi thanh niên thì các trò chơi được yêu cầu cao hơn về thể lực, hiểu biết nhiều hơn về kiến thức, tính sáng tạo cao hơn. Châm ngôn của KHA là “Khai phá” nên cần có những trò chơi đòi hỏi sự khám phá, một chút mạo hiểm hoặc gan dạ hơn để tạo ra sự thích thú với lứa tuổi này (diễn trường Kha, hoặc như  trò chơi đêm trên những nơi hoang vắng).

     Có sự cân bằng trong việc chọn lựa các loại hình trò chơi và luân phiên thay đổi như: Loại dùng thể lực (Kéo co, nhảy bao bố, chạy tiếp sức…), loại dùng trí óc, sự thông minh, nhạy bén (trực giác nhanh, tính toán phương án tối ưu như ước đạc địa hình, mật thư, nhận semaphore, morse…) hoặc loại hình kết hợp giữa 2 loại hình đó.

Cách tổ chức và hướng dẫn một trò chơi:

1/ Đối với các Trưởng người tổ chức trò chơi:

- a/ Bước chuẩn bị:

-Xem xét đối tượng chơi là ai, lứa tuổi nào, để cho thích hợp về trình  độ hiểu biết cũng như thể trạng. Với các em tuổi Sói con thì thích những trò cần khích động, thích tranh thắng để thể hiện tài năng, trí thông minh của mình. Với các em tuổi Thiếu và Kha thích những trò chơi về thể hiện sức mạnh cơ bắp, về sự hiểu biết những điều mới lạ, cao siêu, cần sự tư duy để thể hiện mình “cũng là người lớn”.             

- Lợi dụng yếu tố thiên nhiên, ngoài trời để tổ chức trò chơi,  để các em gần gũi với thiên nhiên, yêu mến và bảo vệ thiên nhiên. Tuy nhiên để đảm bảo an toàn nên tránh những trò chơi nguy hiểm về độ cao, ở những nơi vực sâu, sóng biển, điện cao thế…

- Nếu trò chơi có nam lẫn nữ thì phải thận trọng trong khi chơi tránh những đụng chạm phần nhạy cảm trên thân thể (dù đó là vô tình).

            - Chuẩn bị các vật dụng, công cụ để các em sử dụng trong khi chơi.

b/Bước tiến hành trò chơi :

- Phổ biến rõ ràng nội dung cuộc chơi, luật chơi (cần đơn giản, dễ hiểu) và hỏi lại ai chưa rõ thì giải thích thêm để đừng làm hỏng cuộc chơi vì chưa nắm luật chơi.

-Phân công trọng tài theo dõi kết quả. Cổ vũ cho người chơi một cách công bằng.

c/Bước tổng kết:

-Công bố kết quả, đánh giá và kết luận về mục đích ý nghĩa của trò chơi.

-Có phần thưởng để ghi nhận sự thăng tiến của các đoàn sinh bằng tặng vật HĐ hoặc điểm, cờ thi đua ghi vào thành tích thi đua của năm.

 2/Đối với các đoàn sinh là người chơi:

 -  Phải nghe và nắm rõ luật chơi để chơi đúng luật.

 -  Phải trung thực khi chơi bằng khả năng, sức lực của mình hoặc tập thể, không được dùng mánh khóe để lách luật, chơi gian.

 -  Phải hăng say, sôi nổi thì trò chơi mới hào hứng, vui tươi.

 -  Phải tranh đua chứ không đặt nặng Thắng -Thua.

 -  Phải tôn trọng kết quả, không nêu lý do “tại - vì - bởi - bị -được”. Thắng thì vui mừng, thua thì không cay cú

-   Mọi người chơi nên lấy kết quả của cuộc chơi để nghiệm ra những điều bổ ích, rút kinh nghiệm cho những lần chơi tới.

Những điều xin trao đổi thêm với các Trưởng:

- Các Trưởng cần phải tránh những trò chơi phản cảm, chỉ đạt mục đích vui đùa nhưng có tác hại về giáo dục như hiện nay trong xã hội có những đơn vị tổ chức những trò chơi Nam Nữ chung đụng, có những động tác phản cảm hay để lộ những phần nhạy cảm trên thân thể. Tuyệt đối ngăn ngừa nguy cơ xâm phạm thân thể của trẻ em trong việc tổ chức các trò chơi; làm tốt việc bảo vệ đoàn sinh hay bảo vệ sự nguy hại (Safe from harm) là một chương trình được Tổ chức Hướng đạo Thế giới (WOSM) áp dụng trong sinh hoạt Hướng đạo từ rất lâu.

- Các Trưởng phải tạo cho mình một “Ngân hàng trò chơi”, để sẵn có mà “rút  ra” áp dụng cho nhiều tình huống, cũng như thường xuyên “thu ghi lại” những trò chơi bổ  ích. Nhân đây cũng để tưởng nhớ một trưởng vô cùng khả kính đã lìa rừng về với Cụ tổ BIPI , đó là trưởng TIẾN LỘC mà hầu hết Hướng đạo sinh VN ai cũng biết. Ngoài những bài giảng khóa uyên thâm, Trưởng còn là “cây trò chơi”, từ viết nhạc, phần nhiều cho Hướng đạo, ca hát, thổi kèn Harmonica, nhất là có nhiều trò ảo thuật làm mọi người thích thú.

 -Các Trưởng cần phải sưu tầm và chuẩn bị các trò chơi trong nhà để cho các em chơi :

+Khi thời tiết bên ngoài khắc nghiệt như mưa lớn, nắng gắt, gió to phải ở trong nhà thì chọn những trò chơi luyện giác quan, sự chú ý, luyện trí nhớ, trí tưởng tượng..để không phải ngồi không, mất thời giờ quý báu .

+Khi trên đường đi như các trò chơi quan sát cảnh vật chung quanh, tìm cây cỏ và phân biệt những cây lá có thể ăn được và không được ăn, cây thuốc…

-Các Trưởng cần nhớ rằng trò chơi là công cụ tuyệt vời, phương tiện giáo dục vô cùng hữu hiệu trong tay của các Trưởng nếu biết sử dụng nó đối với các em đoàn sinh. Vì mỗi em là những tính cách khác nhau, cùng với các nết xấu (ích kỷ, háo thắng), tính tăng động, vô trật tự , còn khờ khạo, nhưng  cùng với nhiệt tình, thích thú, hăng hái nên dễ bộc lộ những cá tính của mỗi em. Qua đó các Trưởng cần chú ý quan sát, để nhận biết và uốn nắn cho từng em và mục tiêu cuối cùng của Trưởng là giúp chúng trở nên người tốt, luôn hoàn thiện bản thân và tử tế với mọi người.

Thân ái bắt tay trái./.

                                                                 

                                    Hoẵng điềm đạm Nguyễn Đức Là. R.S

                                                 Tráng trưởng Hải Vân

Chia sẻ ngay với bạn bè bài viết này